🦵ข้อเสื่อม เข่าเสื่อม ทำไมควรดูแลด้วยสารอาหาร? (Calcium L-threonate , Vitamin K2 และสารอาหารอื่น ๆ)

💢 รู้จัก ข้อเสื่อม คือ? กระดูกอ่อนผิวข้อต่อเกิดการเสื่อม และสึกกร่อน เกิดได้เกือบทุกข้อต่อของร่างกาย

💢 อาการ :

ปวดบริเวณข้อและปวดมากขึ้นเมื่อใช้งาน
มีเสียงในข้อกรอบแกรบเมื่อขยับ
ข้อบวม ฝืด ตึง อักเสบ อาจร้อนบริเวณข้อ
เมื่อเป็นมากขึ้นจะปวดมาก เกิดข้อผิดรูป

💢 สาเหตุ :

ทำกิจกรรมที่มีแรงกดต่อข้อต่อเป็นเวลานาน
อายุเพิ่มขึ้น
พันธุกรรม
น้ำหนักตัวมาก เพิ่มแรงกดข้อเข่า
การบาดเจ็บจากอุบัติเหตุ

💚 การดูแลรักษา

ทานยาแก้ปวด ตามอาการ
ออกกำลังกายเพื่อเสริมกล้ามเนื้อรอบข้อ กล้ามเนื้อรอบข้อ เช่น กล้ามเนื้อต้นขา รอบเข่า หรือกล้ามเนื้อรอบไหล่ จะช่วยพยุงข้อให้มั่นคง ลดภาระที่ตกลงไปที่กระดูกอ่อนและข้อโดยตรงจะช่วย ลดอาการปวดข้อ และเพิ่มการเคลื่อนไหวได้ดีขึ้น
ใช้ข้อให้ถูกต้อง เช่น ไม่นั่งยองนาน, ไม่นั่งขัดสมาธินาน
ประคบเย็นเมื่อปวดใน 48 ชม. แล้วประคบร้อนหลัง 48 ชม.
กรณีรุนแรง แพทย์อาจแนะนำให้ผ่าตัดเปลี่ยนข้อเทียม

🍽 สารอาหารที่มีบทบาทต่อสุขภาพกระดูกและข้อ

1️⃣แคลเซียมแอลทรีโอเนต (Calcium L-threonate)

เป็นแคลเซียมรูปแบบหนึ่งที่ร่างกายดูดซึมได้ดี(Wang et al., 2011) นอกจากให้แคลเซียมเพื่อเสริมความแข็งแรงของกระดูกแล้ว ยังมีส่วนประกอบของ L-threonate ที่มีบทบาทสนับสนุนกระบวนการสร้างคอลลาเจนในกระดูกและกระดูกอ่อนของข้อต่อช่วยให้กระดูกและข้อต่อคงความยืดหยุ่น แข็งแรง และรองรับการเคลื่อนไหวได้ดี

2️⃣ วิตามิน K2 (Vitamin K2)

มีบทบาทในการควบคุมการสะสมของแคลเซียมและการดูแลข้อเสื่อม (Cockayne et al., 2006)

วิตามิน K2 เป็นวิตามินที่มีบทบาทสำคัญในกระบวนการควบคุมการเผาผลาญของแคลเซียมในร่างกาย โดยช่วยให้แคลเซียมสะสมอยู่ในกระดูกได้อย่างเหมาะสม พร้อมทั้งลดการสะสมของแคลเซียมในเนื้อเยื่ออ่อน เช่น กระดูกอ่อนและเส้นเอ็นรอบข้อ ซึ่งหากแคลเซียมสะสมผิดที่ในบริเวณดังกล่าว อาจส่งผลให้ข้อแข็ง ยืดหยุ่นลดลง เกิดการเสื่อม และเคลื่อนไหวได้ไม่สะดวก

กลไกหลักของวิตามิน K2 ได้แก่

1. การกระตุ้นการทำงานของโปรตีน osteocalcin
→ osteocalcin เป็นโปรตีนที่มีหน้าที่จับแคลเซียมเข้าสู่กระดูก เมื่อผ่านกระบวนการคาร์บอกซิเลชัน (ซึ่งต้องอาศัยวิตามิน K2) จะสามารถทำงานได้เต็มประสิทธิภาพ ส่งผลให้แคลเซียมถูกสะสมในกระดูกได้มากขึ้น กระดูกจึงแข็งแรง

2. การกระตุ้นการทำงานของโปรตีน matrix Gla-protein (MGP)
→ MGP เป็นโปรตีนในเนื้อเยื่ออ่อนที่มีหน้าที่จับและยับยั้งการตกตะกอนของแคลเซียมในกระดูกอ่อนและเส้นเอ็น ช่วยลดการแข็งตัวของกระดูกอ่อนและเนื้อเยื่อรอบข้อ ซึ่งเป็นกลไกสำคัญในการคงความยืดหยุ่นและลดการเสื่อมของข้อต่อ

3. การสนับสนุนสุขภาพกระดูกและข้อโดยรวม
→ ด้วยกลไกทั้งสองข้างต้น วิตามิน K2 จึงช่วยเพิ่มความหนาแน่นของมวลกระดูกและช่วยให้ข้อต่อทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ ลดความเสี่ยงของข้อฝืดติดและข้อเสื่อม (Cockayne et al., 2006)

จากหลักฐานเชิงวิทยาศาสตร์พบว่า ผู้ที่มีระดับวิตามิน K2 ไม่เพียงพอ มีความสัมพันธ์กับการสะสมแคลเซียมในเนื้อเยื่ออ่อนมากขึ้น และมีความเสี่ยงต่อโรคข้อเสื่อมและกระดูกพรุนเพิ่มขึ้น (Misra et al., 2013; Iwamoto et al., 2004; Brandenburg et al., 2017; Theuwissen et al., 2012) เมื่อเสริมวิตามิน K2 อย่างเหมาะสม จึงอาจมีประโยชน์ต่อการชะลอการเสื่อมของข้อต่อและส่งเสริมความแข็งแรงของกระดูก

3️⃣คอลลาเจนชนิดที่ 2 (Undenatured Type II Collagen)

มีส่วนช่วยในการคงสภาพโครงสร้างของกระดูกอ่อนข้อต่อ และสนับสนุนการทำงานของระบบภูมิคุ้มกันในระดับข้อ(Lugo et al., 2016)

ข้อจำกัดของการใช้คอลลาเจนชนิดที่ 2 (Undenatured Type II Collagen / UC-II®)

1. ขนาดและวิธีใช้ต้องแม่นยำ ใช้เพียงขนาดเล็กมาก (โดยทั่วไป ~40 มก./วัน) เท่านั้น ขนาดสูงกว่านี้ไม่ได้ทำให้มีผลดีกว่า และอาจส่งผลกระทบต่อการทำงานของภูมิคุ้มกัน

2. ใช้เพื่อ “บรรเทาอาการ” ไม่ได้ซ่อมแซมเนื้อเยื่อ กลไกของคอลลาเจนชนิดนี้คือการ “modulate immune response” (ปรับการตอบสนองของภูมิคุ้มกัน) ลดการอักเสบในข้อ ไม่ได้เป็นแหล่งโครงสร้างคอลลาเจนเพื่อสร้างกระดูกอ่อนใหม่

ดังนั้นควรมองว่าเป็นการช่วยให้อาการดีขึ้น แต่ไม่ได้ซ่อมแซมข้อเสื่อมโดยตรง

3. ข้อมูลระยะยาวยังจำกัด งานวิจัยที่สนับสนุนส่วนใหญ่เป็นระยะสั้น (ไม่กี่เดือนถึง 1 ปี) ยังไม่มีข้อมูลความปลอดภัย/ประสิทธิภาพในระยะยาวเกินหลายปี

4. ราคาสูง เมื่อเทียบกับสารอาหารอื่น ๆ ที่ใช้เพื่อข้อ

สรุป คอลลาเจนชนิดที่ 2 (Undenatured Type II Collagen)

✅ เหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการตัวเลือกเสริมในการดูแลอาการข้อเสื่อมที่ไม่รุนแรง หรือไม่ตอบสนองต่อวิธีอื่น(Lugo et al., 2016)

⚠️ ควรใช้ในขนาดที่ถูกต้องและต่อเนื่องตามคำแนะนำของผู้เชี่ยวชาญ แพทย์ และเภสัชกร
⚠️ ไม่ใช่ทางเลือกเดียวในการดูแลข้อ และควรร่วมกับวิธีอื่น เช่น ควบคุมน้ำหนัก ออกกำลังกาย และยาเมื่อจำเป็น

4️⃣กลูโคซามีน (Glucosamine)

เป็นสารตั้งต้นของกระดูกอ่อน มีส่วนช่วยให้ข้อมีความยืดหยุ่น (Wandel et al., 2010) ในประเทศไทย กลูโคซามีน ถูกจัดเป็นยาแผนปัจจุบัน โดยเฉพาะในรูปแบบ Glucosamine sulfate หรือ Glucosamine hydrochloride ขนาดรักษา ซึ่งมักใช้ที่ 1,500 มก./วัน สำหรับบรรเทาอาการข้อเสื่อม หรือโรคเกี่ยวกับข้อเข่า

เป็นยาอันตราย จัดอยู่ในหมวดที่ต้องควบคุม โดยมีฉลากระบุชัดเจนว่า “สำหรับบรรเทาอาการข้อเข่าเสื่อม” ต้องขึ้นทะเบียน และควรใช้ภายใต้คำแนะนำของแพทย์หรือเภสัชกร

**ผลิตภัณฑ์กลูโคซามีนในรูปแบบ อาหารเสริม (มักมีปริมาณน้อยกว่า และไม่ระบุว่าสำหรับรักษา) – ไม่สามารถกล่าวอ้างว่ารักษา แนะนำหรือบรรเทาโรคได้ตามกฎหมาย อย.

ผลข้างเคียงของกลูโคซามีน

โดยทั่วไปถือว่า ค่อนข้างปลอดภัยในขนาดรักษาที่แนะนำ (~1,500 มก./วัน) แต่อาจพบอาการไม่พึงประสงค์ได้บางคน ดังนี้ ระบบทางเดินอาหาร :คลื่นไส้ ,อาเจียน,ปวดท้อง,ท้องเสีย หรือท้องผูก,อาหารไม่ย่อย (เป็นกลุ่มอาการที่พบได้บ่อยที่สุด)

อื่น ๆ เช่น เวียนศีรษะ ง่วงซึม หรือปวดศีรษะ คัน หรือผื่นแพ้เล็กน้อย ในบางรายอาจบวมน้ำเล็กน้อย

ข้อควรระวัง / ใครควรระมัดระวัง

⚠️ ผู้แพ้อาหารทะเล เนื่องจากกลูโคซามีนส่วนใหญ่สกัดจากเปลือกกุ้ง ปู หรือสัตว์ทะเล อาจกระตุ้นให้เกิดอาการแพ้ในบางคน

⚠️ ผู้เป็นโรคเบาหวาน มีรายงานบางกรณีว่ากลูโคซามีนอาจเพิ่มระดับน้ำตาลในเลือดเล็กน้อย จึงควรตรวจติดตามน้ำตาลให้ดี

⚠️ ผู้ที่มีปัญหาตับหรือไต ยังไม่มีข้อมูลมากพอเกี่ยวกับความปลอดภัยระยะยาวในกลุ่มนี้ จึงควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้

⚠️ สตรีมีครรภ์และให้นมบุตร ยังไม่มีข้อมูลเพียงพอเรื่องความปลอดภัย ควรหลีกเลี่ยงเว้นแต่แพทย์สั่ง (Wandel et al., 2010)

คำแนะนำ

ควรทานในขนาดที่แนะนำ (1,500 มก./วัน)
รับประทานหลังอาหารเพื่อลดการระคายเคืองกระเพาะ
หากมีอาการผิดปกติ เช่น ผื่น หายใจลำบาก ควรหยุดใช้และพบแพทย์ทันที

5️⃣คอนดรอยติน (Chondroitin)

ช่วยเก็บน้ำในกระดูกอ่อนและทำให้มีความยืดหยุ่น ลดการเสื่อมของกระดูกอ่อน (Wandel et al., 2010)

ปัจจุบันในประเทศไทย คอนดรอยตินซัลเฟต (Chondroitin sulfate)

✔️ จัดเป็นยาแผนปัจจุบัน เมื่อใช้ในขนาดรักษา (มักประมาณ 800–1,200 มก./วัน) สำหรับบรรเทาอาการข้อเสื่อม
✔️ ต้องขึ้นทะเบียนเป็นยา (กับ อย.) และขายผ่านร้านขายยา/โรงพยาบาล ภายใต้คำแนะนำแพทย์หรือเภสัชกร
✔️มักอยู่ในรูปแบบยาเม็ดหรือแคปซูลเดี่ยว หรือในสูตรรวมกับกลูโคซามีน

ข้อแนะนำ ถ้าต้องการใช้เพื่อบรรเทาอาการข้อเสื่อมจริง ๆ ควรใช้ในรูปแบบ ยา ขนาดที่แพทย์/เภสัชกรแนะนำ
⚠️ อาหารเสริมที่มีคอนดรอยตินในปริมาณต่ำ ๆ ไม่เพียงพอต่อขนาดรักษา และไม่สามารถอ้างสรรพคุณได้

6️⃣โอเมก้า-3 (Omega-3 Fatty Acids)

มีคุณสมบัติต้านการอักเสบ ช่วยลดอาการปวดและข้อฝืดในผู้ที่มีข้อเสื่อม (Zeng et al., 2017)

โอเมก้า-3 (Omega-3 Fatty Acids) เป็นกรดไขมันจำเป็นที่ร่างกายสร้างเองไม่ได้ ต้องได้รับจากอาหารหรืออาหารเสริม เช่น จากปลาทะเลน้ำลึก (แซลมอน, แมคเคอเรล, ซาร์ดีน) หรือน้ำมันปลา

ทำไมโอเมก้า-3 ถึงดีต่อข้อเสื่อม?

✅ มีคุณสมบัติต้านการอักเสบ (anti-inflammatory)

→ ในข้อเสื่อม มักมีการอักเสบเรื้อรังในเนื้อเยื่อรอบข้อและกระดูกอ่อน
→ โอเมก้า-3 ช่วยลดการผลิตสารสื่ออักเสบ เช่น prostaglandins, leukotrienes และ cytokines ซึ่งเป็นตัวการทำให้ข้อปวด บวม ฝืด (Zeng et al., 2017)

✅ ช่วยลดอาการปวดข้อและข้อฝืด

→ งานวิจัยหลายฉบับพบว่า การเสริมโอเมก้า-3 ในผู้ที่มีข้อเสื่อม สามารถลดความรุนแรงของอาการปวด และทำให้เคลื่อนไหวข้อได้ดีขึ้น โดยเฉพาะในตอนเช้า

✅ อาจช่วยชะลอการเสื่อมของกระดูกอ่อน

→ แม้หลักฐานยังอยู่ในระดับการศึกษา แต่มีแนวโน้มว่าโอเมก้า-3 อาจช่วยปกป้องกระดูกอ่อนจากการถูกทำลายโดยเอนไซม์และสารอักเสบ

7️⃣สารต้านอนุมูลอิสระ (เช่น วิตามิน C, วิตามิน E)

ช่วยลดความเสียหายจากอนุมูลอิสระที่ทำลายเนื้อเยื่อข้อ (Henrotin et al., 2003)

บทความโดย ภญ.นวพร สุขเดโชสว่าง
Pharmacist Nawaporn Sukdashosavang, B.Pharm (Mahidol University)
เภสัชกรผู้เชี่ยวชาญด้านโภชนเภสัช มีประสบการณ์ด้านอาหารเสริมและสุขภาพองค์รวมมากกว่า 10 ปี

📚 References (เอกสารอ้างอิง)

1. Wang HY, Hu P, Jiang J. Pharmacokinetics and safety of calcium L-threonate in healthy volunteers after single and multiple oral administrations. Acta Pharmacol Sin. 2011;32(12):1555–1560. doi:10.1038/aps.2011.128

2. Cockayne S, Adamson J, Lanham-New S, et al. Vitamin K and the prevention of fractures: systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Arch Intern Med. 2006;166(12):1256–1261. doi:10.1001/archinte.166.12.1256

3. Lugo JP, Saiyed ZM, Lane NE. Efficacy and tolerability of an undenatured type II collagen supplement in modulating knee osteoarthritis symptoms: a multicenter randomized, double-blind, placebo-controlled study. Nutr J. 2016;15:14. doi:10.1186/s12937-016-0130-8

4. Wandel S, Jüni P, Tendal B, et al. Effects of glucosamine, chondroitin, or placebo in patients with osteoarthritis of hip or knee: network meta-analysis. BMJ. 2010;341:c4675. doi:10.1136/bmj.c4675

5. Zeng C, Li H, Wei J, et al. Role of dietary omega-3 fatty acids in the prevention of osteoarthritis: review of current evidence. Rheumatology (Oxford). 2017;56(7):1170–1179. doi:10.1093/rheumatology/kex026

6. Henrotin Y, Bruckner P, Pujol JP. The role of reactive oxygen species in homeostasis and degradation of cartilage. Osteoarthritis Cartilage. 2003;11(10):747–755. doi:10.1016/S1063-4584(03)00150-X

7. Misra, D., Booth, S. L., Tolstykh, I., Felson, D. T., Nevitt, M. C., Lewis, C. E., et al. (2013). Vitamin K deficiency is associated with incident knee osteoarthritis. The American Journal of Medicine, 126(3), 243–248.e1. https://doi.org/10.1016/j.amjmed.2012.07.027

8. Iwamoto, J., Takeda, T., & Sato, Y. (2004). Effects of vitamin K2 on osteoporosis. Current Pharmaceutical Design, 10(21), 2557–2576. https://doi.org/10.2174/1381612043383702

9.Brandenburg, V. M., Reinartz, S., Kaesler, N., Krüger, T., Dirrichs, T., Kramann, R., et al. (2017). Slower progression of aortic valve calcification with vitamin K supplementation: results from a prospective interventional proof-of-concept study. Circulation, 135(21), 2081–2083. https://doi.org/10.1161/CIRCULATIONAHA.117.028399

10.Theuwissen, E., Cranenburg, E. C., Knapen, M. H., Magdeleyns, E. J., Teunissen, K. J., Schurgers, L. J., et al. (2012). Low-dose menaquinone-7 supp

ผลิตภัณฑ์ที่เกี่ยวข้อง

ลดราคา!